تاریخچه گیاهخواری
آخرین نیای مشترک انسان و شامپانزه به بیش از شش میلیون سال قبل بر می‌گردد که از آن پس، انسان قسمت عمده این سال‌ها را به‌طور اساسی گیاهخوار بوده است و فقط حدود پنجاه هزار سال است که با کشف آتش، پخته خواری به تغذیه انسان راه پیدا کرده است. بیش از دوازده هزار سال نیست که انسان با انقلاب کشاورزی، اهلی کردن گیاهان و حیوانات را شروع کرد و با ایجاد سکونت گاه های دائم به پرورش حیوانات جهت استفاده از گوشت و شیرشان پرداخت.
سبزی خواری در شرق و غرب سابقه دیرینه دارد که تاریخچه آن در آسیا به ۲۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد. در غرب نیز یونانی ها ۶ قرن قبل از میلاد مسیح، پیشگام این نوع از سبک زندگی بوده‌اند.
هندوها یکی از قدیمی ترین اقوام شرق، رسماً گیاهخوار بودند. بیش از ۷۰ درصد گیاهخواران حال حاضر جهان هندی هستند، از این رو هندوستان به‌عنوان سرزمین گیاهخواری شناخته می‌شود. در یکی از کهن‌ترین کتب هندی بنام مانو چنین آمده است:
«کسی که اجازه می‌دهد، کسی که حیوان را می‌کشد، کسی که حیوان ذبح شده را می‌فروشد، کسی که حیوان را می‌پزد و کسی که گوشت را تقسیم می‌کند، همه قاتل هستند و طبق قانون کارما کفاره پس می‌دهند.»
فیثاغورث فیلسوف و ریاضیدان یونان باستان جزو طرفداران سفت‌وسخت این نوع فلسفه اخلاقی بود و مردم پیروان او را فیثاغورثی ها می نامیدند. او می‌گوید:
گیاهخواری در عصر نوین
سال ۱۸۴۷ اولین انجمن گیاهخواری در انگلستان شکل گرفت و در سال ۱۸۸۱ نخستین جامعه گیاهخواری در آلمان تشکیل شد. در سال ۱۹۰۸ انجمن جهانی اسپرانتیست های گیاهخوار در آلمان پایه‌گذاری و در شهر درسدن نخستین کنگره جهانی گیاهخواران برگزار شد.
شخصی بنام دونالد واتسن نیز در لندن به سال ۱۹۴۴ با ابداع کلمه VEGAN جنبش وگنیسم (Vegan Society) که هدف آن کاهش خشونت علیه حیوانات بود را ایجاد نمود. ساختار و سازمان جدیدی که بر مبنای جنبش مدرن برای حمایت از حیوانات شناخته می‌شد.
باگذشت سال ها با توجه به پیشرفت تکنولوژی، این سبک زندگی هر روز ابعاد جدیدی به خود می‌گیرد و افراد بسیاری در سراسر جهان با عقاید و دیدگاه های متفاوتی گیاهخوار می‌شوند. قرن بیستم، مردم زیادی برای حفظ سلامتی و ارزش های اخلاقی به گیاهخواری رو آوردند. در قرن بیست و یکم مسائل زیست محیطی و اقتصادی نیز به مسائل اخلاقی و سلامتی روحی و جسمی اضافه شده‌اند که نتیجه آن شتاب گیری فرهنگ گیاهخواری در جهان خواهد بود.
گیاهخواری از دیدگاه ادیان مختلف جهان
اولین گیاهخواران و حامیان حیوانات تاریخ چه کسانی بودند؟
بودا (بنیانگذار آیین بودا) و ماهاویر (بنیانگذار آیین جین) به‌عنوان معلمان مکتب آهیمسا (یکی از مکاتب مذهبی مهم در هندوستان که عدم خشونت نسبت به موجودات زنده را یک اصل اساسی می‌داند.) اولین طرفداران حقوق حیوانات در طول تاریخ می‌باشند که ما تا به امروز توانسته‌ایم در موردشان اطمینان حاصل کنیم.
گیاهخواران به چند گروه تقسیم‌بندی می‌شوند؟!
۱- گیاهخوار مطلق (Vegans): این گروه علاوه بر انواع گوشت، از خوردن هر نوع فرآورده به‌دست‌آمده از حیوانات (تخم مرغ و لبنیات) چشم پوشی می‌کنند.
۲- لاکتووگان (vegetarians Lacto): این گروه لبنیات هم می‌خورند.
۳- اووگان (Ovovegetarians): این گروه تخم‌مرغ هم می‌خورند.
۴- لاکتواووگان (Lacto-ovovegetarians): این گروه تخم مرغ و لبنیات هم می‌خورند.
۵- نیمه گیاهخوار (Semi-vegetarians): گروهی که گوشت قرمز مصرف نمی‌کنند ولی ماهی و مرغ مصرف می‌کنند.
پاسخ به ۱۰ سوال رایج و کلیشه‌ای راجب گیاهخواری
۱- گوشت‌خواری در دین اسلام آزاد است، پس چرا نخورم؟
هیچ دینی در جهان خوردن گوشت را واجب نکرده و آن را جزو فضایل نمی‌داند. با اینکه ادیان مختلف از اسراف ما را بر حذر داشته‌اند ولی گوشت‌خواری امروزی یک اسراف محض است. اکثر فیلسوفان، بزرگان ادیان و تمام کسانی که برای صلح بر روی زمین نامی بجا گذاشته اند، از خوردن گوشت اجتناب کرده‌اند.
۲- این راز بقا در طبیعت است که حیوانات درنده، حیوانات دیگر را می‌کشند. پس چرا ما نکشیم؟
کافیست کمی وقت خود را صرف مطالعه در مورد حیوانات پرورشی کنید تا ببینید نظام به وجود آمده توسط انسان هیچ شباهتی به نظام طبیعی ندارد و جزئی از چرخه بقای طبیعت محسوب نمی‌شود. هر حیوانی حق آزادی دارد و باید از مهر مادر و محبت به فرزندان خود لذت ببرد. در طبیعت هیچ حیوان شکارچی، حیوانات دیگر را ماه‌ها به اسارت گرفته و عذاب نمی‌دهد، به پیشانی اش داغ نمی‌زند و با لقاح مصنوعی او را باردار نمی‌کند تا شیرش را بدوشد. با مقایسه خودمان با حیوانات حیات وحش به این نتیجه می‌رسیم که حیوانات در طبیعت، نه از روی لذت بلکه برای ادامه بقا حیوانات دیگر را می‌کشد. پس گیاهخواری ما در شرایط موجود اجبار نیست بلکه یک انتخاب است.
۳- با گیاهخواری من چیزی در جهان تغییر نمی‌کند. پس چرا این کار را انجام دهم؟
گیاهخوار شدن شما همه چیز را عوض می‌کند. وقتی که شما از این فلسفه تبعیت می‌کنید سالانه از کشته شدن حدود ۱۰۰حیوان (بدون احتساب ماهی‌ها و حیوانات دریایی دیگر) جلوگیری می‌کنید. بیش از ۱ میلیارد گاو در جهان وجود دارد که ۹ میلیون آن مربوط به ایران است. اگر تنها یک گاو ۵۰۰ کیلویی را از زنجیره غذایی خود حذف کنیم از هدر رفت حدود ۷میلیون لیتر آب جلوگیری کرده‌ایم. در ضمن سازمان FAO برآورد می‌کند که دام‌ها تقریباً تولید ۱۴ درصد از گازهای گلخانه ای جهان را به عهده دارند، در حالی که سایر سازمان ها تخمین می‌زنند که این میزان می‌تواند تا ۵۱ درصد نیز برسد. پس گیاهخواری نه تنها از حقوق حیوانات دفاع می‌کند بلکه به زمین نیز کمک می‌کند.
۴- اگر همه گیاهخوار شوند، تکلیف این همه مرغ و گاو و گوسفند چه می‌شود؟
در صنعت دامداری هیچ چیز طبیعی نیست. دامداری ها از تلقیح مصنوعی برای تأمین تقاضای موجود (گوشت و لبنیات) استفاده می‌کنند. در دامداری صنعتی طول عمر یک مرغ گوشتی تنها چند هفته و عمر گاو گوشتی بین یک روز تا دوسال است. اگر از همین لحظه هیچ گاوی و مرغی را با روش مصنوعی باردار نکنند و به روند کشتار ادامه دهند تا ۵ هفتۀ دیگر هیچ مرغ گوشتی در مرغداری‌ها و تا دو سال دیگر هیچ گاوی در گاوداری ها وجود نخواهد داشت.
۵- گیاهان و سبزیجات هم هنگام چیده شدن درد را حس می‌کنند، پس باید آن‌ها را هم نخوریم!
آیا مفهوم درد را از دیدگاه علم می‌دانید؟ از دیدگاه علم هر چیزی که درد را احساس می‌کند باید دارای مغز و سیستم عصبی باشد. گیاهان نه مغز دارند و نه سیستم عصبی، درنتیجه نمی‌توانند به آن مفهوم که ما درک می‌کنیم درد بکشند. هر چیزی که هنگام بریده یا چیده شدن یک گیاه اتفاق می‌افتد اسمش درد نیست چون ما در حال حاضر از درک وجود یا عدم وجود آن چیز عاجز هستیم زیرا ماهیت آن با آن چیزی که ما از درد تعریف می‌کنیم متفاوت است.
۶- افراد گیاهخوار افراطی هستند. باید از هر چیزی به اندازه مصرف کرد، نه اینکه کلاً نخورد!
باید بدانید که استفاده از کلمه افراطی در هر جایی کاربرد ندارد. زمانی که افرادی برای محکوم کردن خشونت علیه کودکان یا زنان مبارزه می‌کردند، کسانی بودند که آن‌ها را افراطی می خواندند. همیشه عده ای هستند که به هیچ عنوان تن به ظلم نمی‌دهند و در مقابل آن به پا می‌خیزند. شما هرگز به کسی نمی‌توانید بگویید: افراط و تفریط در قتل اشتباه است و چون شما هیچ آدمی را نمی‌کشید، از آن طرف بام افتاده اید.
۷- آیا بهبود وضعیت زندگی حیوانات پرورشی و پیدا کردن کم دردترین راه برای کشتن آن‌ها بهترین راه نیست؟
این یک تصور پوچ است که اوضاع حیوانات پرورشی در دامداری سنتی خوب است. کلاً فلسفه دامداری عبارت است از: برده داری، بهره کشی و کشتار. افزایش جمعیت رابطه مستقیمی با مصرف سرانۀ محصولات حیوانی دارد و بیش از ۹۰ درصد گوشت، لبنیات و تخم مرغی که تولید می‌شود مربوط به دامداری صنعتی است. امروزه تقریباً دامداری سنتی کمرنگ تر شده و دامداری صنعتی تنها راه پاسخگویی برای تأمین غذای جمعیت ۷٫۶ میلیارد نفری جهان است.
۸- با از بین رفتن صنعت دامداری، تکلیف مردمی که از این طریق امرار و معاش می‌کنند چه می‌شود؟
دامداری صنعت خون و بهره کشی است. اگر اینگونه که می‌گویند باشد، پس فروش مواد مخدر نیز هرگز نباید پایان یابد چون از مرحله کاشت تا فروش عده بسیاری از آن امرار معاش می‌کنند. همیشه کسب و کارهایی به نفع اخلاق و سود درازمدت جامعه کنار گذاشته شده اند، دامداری نیز از این قضیه نباید مستثنا باشد. این را بدانید که صنعت دامداری هیچوقت به‌طور کامل از بین نمی‌رود بلکه مصرف محصولات حیوانی کاهش یافته و مصرف محصولات گیاهی افزایش می‌یابد. بلفرض مثال مردم بجای استفاده از گوشت حیوانی، رو به استفاده از گوشت گیاهی می‌آورند.
۹- اگر گیاهخوار شویم، سگ و گربه‌هایمان را چطور سیر کنیم؟
ما دو راه را برای شما پیشنهاد می‌دهیم:
- تهیه غذای گیاهی برای سگ‌ها و گربه‌ها: شما می‌توانید با یک سرچ ساده در گوگل از نحوه تهیه غذای گیاهی برای حیواناتی همچون سگ و گربه اطلاعات مفیدی کسب کنید ولی نکته مهم این است که باید مکمل های مناسبی نیز در کنار آن در اختیار داشته باشید.
- خرید ضایعات گوشتی: متأسفانه هنوز اکثریت مردم گیاهخوار نیستند و دور ریز رستوران ها و قصابی ها می‌تواند کمک شایانی به شما کند بدون آنکه به افزایش میزان تقاضای گوشت دامن زنید.
۱۰- آیا می‌توان حامی حیوانات و گوشت‌خوار بود؟
یک حیوانخوار همان‌قدر می‌تواند عاشق حیوانات باشد که یک کودک آزار می‌تواند دوستدار کودکان باشد. اگر واقعاً عاشق حیوانات هستید و از خشونت علیه آنان بیزارید پس تغییر را از بشقاب خود شروع کنید.
۱۰مورد از معروف ترین سخنان مشاهیر گیاهخوار تاریخ
- ابوعلی سینا: «حذر کنید از خوردن گوشت جانوران»
- کنفوسیوس: «کسی که یک‌بار فریاد حیوانی را در حال کشته شدن شنیده باشد هرگز نمی‌تواند گوشت بخورد.»
- لئو تولستوی: « گوشت‌خواری در انسان، باقی مانده از دوران بربریت است.»
- پل و لیندا مک کارتنی: «اگر دیوار کشتارگاه ها شیشه ای بود، همه گیاهخوار می‌شدند!»
- توماس ادیسون: «من گیاهخوار و مخالف مشروبات الکلی هستم زیرا به این صورت بهترین استفاده ممکن را از مغزم می‌کنم.»
- آلبرت اینشتین: «اگر تمام دنیا گیاهخوار شود سرنوشت بشریت می‌تواند تغییر کند.»
- ماهاتما گاندی: «از دید من ارزش زندگی یک بره کمتر از یک انسان نیست.»
- چارلز داروین: «محبت به همه موجودات زنده، شریف‌ترین ویژگی یک انسان است.»
- اهورا مزدا: «نفرین بر کسی که چارپایان را بکشد.»
- حضرت علی (ع): «شکم خود را قبرستان حیوانات نکنید.»
وظیفه شما چیست؟
گیاهخواری لزوماً به معنای کامل بودن و برتری نیست، بلکه بدین معنی است که کمی فراتر از خودمان را درک کنیم. شما می‌توانید سه بار در روز بلند شوید و تعهد خود را نسبت به تلاش های بی وقفه این سازمان مردمی نشان دهید و بگویید: من مخالف این ناعدالتی هستم.
رژیم مادر در دوران شیردهی بر نوزاد شیرخوار چه تأثیری دارد؟